1 of 2

Mësimi 1: KUJDESI PËR VETEN: BURRAT, GJINIA DHE SHËNDETI

Objektivi: Të promovojnë vetëdije më të madhe të lidhjeve mes asaj se si djemtë/vajzat rriten dhe rreziqeve shëndetësore që ata/ato hasin.

Materialet e nevojshme: Copëza të vogla të letrës ose kartonit, letër tabele, lapsa, fletë burimore A dhe B.

Koha e rekomanduar:90 minuta

Shënime për planifikim: Fleta burimore B përfshin shembuj të statistikave mbi burrat dhe gratë dhe rezultate të ndryshme shëndetësore. Ajo mund të jetë e dobishme për udhëheqësin, për ta kompletuar atë me ato lokale dhe/ose kombëtare, të cilat mund t’iu ndihmojnë pjesëmarrësve që të kuptojnë më mirë rreth rreziqeve shëndetësore, me të cilat përballen djemtë në komunitetet e tyre.

Procedura:

1. Para seksionit, shkruani secilën pyetje nga fleta burimore A në një copëz të vogël letre ose kartoni. Për grupe me vështirësi në lexim, udhëheqësi mund t’i lexojë më mirë pyetjet me zë të lartë sesa t’i shpërndajë ato.
2. Ndajini pjesëmarrësit në dy ose tri grupe të vogla dhe shpërndajini pyetjet në grupe.
3. Shpjegojini secilit grup se ekzistojnë tri përgjigje të mundshme për secilën pyetje: burra, gra ose të dyja. Kërkoni nga ata të diskutojnë secilën pyetje që kanë marrë dhe të provojnë të dalin me një përgjigje si grup.
4. Jepuni grupeve 20 minuta kohë për të diskutuar pyetjet dhe përgjigjet e tyre.
5. Shkruajini pyetjet në një fletë tabele dhe pastaj lexojeni secilën me zë të lartë; pyeteni secilin nga grupet si janë përgjigjur dhe shënojini përgjigjet në fletën e tabelës.
6. Eksplorojini përgjigjet e grupeve, duke i pyetur ata për t’i shpjeguar ato.
7. Pasi grupet t’i kenë prezantuar gjithë përgjigjet e tyre, shpjegoni se përgjigjja e saktë për secilën nga pyetjet është “Burrat.”
8. Përmblidheni secilën pyetje individualisht, duke prezantuar disa nga statistikat që përfshihen në fletën burimore 24B dhe përdorini pyetjet e mëposhtme për të drejtuar një diskutim.
– A e keni ditur më parë se burrat janë të rrezikuar nga ky problem shëndetësor?
– Pse mendoni se kjo është e vërtetë?
– A është e mundshme për burrat që ta shmangin këtë problem shëndetësor? Si? (Shënim: Udhëheqësi duhet t’i inkurajojë pjesëmarrësit të reflektojnë në sjelljet dhe stilin e jetesës të lidhur me problemin shëndetësor dhe në atë se si ai mund të mbrohej ose të ndryshohej.
Shënim për procedurë: Edhe pse përgjigjet e pyetjeve janë shumica “burrat”, në disa mjedise, përgjigjet e disa pyetjeve mund të jenë “gratë” ose të dyja. Nëse ndodh ky rast, udhëheqësi duhet të fokusohet në diskutimin mbi faktin se shumica e pyetjeve kishin si përgjigje “burrat”.
9. Pas diskutimit të secilës pyetje, përdorni pyetjet e mëposhtme për të përmbledhur seksionin.

Pyetje për diskutim:

  1. A i shihni këto raste rreziku te burrat e komunitetit tuaj?
  2. Çfarë probleme të tjera shëndetësore mendoni se i rrezikojnë më shumë burrat se gratë?
  3. Në çfarë moshe janë burrat më së shumti në rrezik, për disa nga këto probleme?
  4. Pse meshkujt i hasin këto rreziqe shëndetësore? Cila është lidhja e këtyre rreziqeve me mënyrën se si djemtë socializohen?
  5. Si e shihni veten, në lidhje me këto rreziqe? Çfarë mund të bëni ju për t’i reduktuar këto rreziqe në jetën tuaj? Diçka rreth jetës së burrave të tjerë?
  6. Si mund të ndikojë negativisht mungesa e shqetësimit për shëndetin (e burrave), shëndetin e partnerit të tyre (të dashurës/gruas)?

Përmbyllje:

Shumica e shkaktarëve të vdekjes për burrat janë të lidhur me një stil jetese vetë-shkatërruese, i cili ndiqet nga shumë burrat. Përreth botës, burrat janë të shtyrë të veprojnë në mënyra të caktuara. Për shembull, burrat shpesh marrin më shumë rreziqe, kanë më shumë partnere, janë më agresivë ose të dhunshëm në ndërveprimet e tyre me të tjerët – të gjitha këto i vendosin ata dhe partnerët e tyre në rrezik. Si burra të rinj, është e rëndësishme të jeni kritikë rreth stilit tuaj të jetesës dhe mënyrave, përmes të cilave e vendosni veten në rrezik. Ju mund të jeni rritur për të qenë i sigurt në vetvete, për të mos u shqetësuar për shëndetin tuaj, dhe/ose për të mos kërkuar ndihmë kur ndjeni stres. Por të qenit të aftë, që të flasin për veten dhe për të kërkuar mbështetje, janë mënyra të rëndësishme për t’ju mbrojtur juve kundër rezultateve të ndryshme negative shëndetësore – siç janë përdorimi i substancave, sjelljet e pasigurta seksuale, si dhe përfshirja në dhunë. Përmes reflektimit kritik të këtyre normave, ju mund të mësoni të vlerësoni atë se shëndeti nuk është thjesht çështje e grave, por gjithashtu shqetësim i burrave, dhe të mësoni të keni kujdes më të mirë për veten tuaj.
Sjelljet e rrezikshme nga djemtë dhe burrat e rinj ndikojnë në mënyra të ndryshme në shëndetin e partnereve femra. Burri, i cili nuk përdor mbrojtje dhe është i prirë për sjellje të papranueshme, e çon të dashurën e tij ose bashkëshorten në një situatë ku ekziston një rrezik më i madh, që ato të pranojnë një ose më shumë infeksione seksualisht të transmetueshme. Përpos IST, shtatzënia e paqëllimshme/e paplanifikuar është një pasojë e shpeshtë e mospërdorimit të mjeteve kontraceptive. Është e rëndësishme të përmendim se marrëdhëniet e rrezikshme seksuale mund të çojnë në një shtatzëni të padëshiruar, por gjithashtu mund të çojnë në bartje të infeksioneve të caktuara ose më shumë.

Fleta burimore A

Gjinia dhe shëndeti – Pyetje
Përgjigjuni secilës nga pyetjet e mëposhtme me: “Burra,” “Gra” ose “Të dyja.”

  1. Kush ka jetëgjatësi më të ulët?
  2. Kush ka gjasa më të mëdha të vdesë nga vrasja?
  3. Kush ka gjasa më të mëdha të vdesë në aksident rrugor?
  4. Kush ka gjasa më të mëdha të vdesë nga vetëvrasja?
  5. Kush ka gjasa më të mëdha të konsumojë alkool dhe të dehet më shumë?
  6. Kush ka gjasa më të mëdha të vdesë nga mbidoza (përdorimi i tepruar i substancave)?
  7. Kush ka gjasa më të mëdha të ketë infeksione seksualisht të transmetueshme (IST)?
  8. Kush ka gjasa më të mëdha të ketë më shumë partnerë dhe më shumë seks të pambrojtur?
  9. Kush ka më pak gjasa të kërkojë shërbime shëndetësore?

Fleta burimore B

Gjinia dhe shëndeti – Fleta e përgjigjeve
Kush jeton më pak?

  • Globalisht, jetëgjatësia për burrat është 65 vjeç dhe për gratë 69 vjeç.
  • Në Bosnjë, jetëgjatësia për burrat është 66 vjeç dhe për gratë 72 vjeç.
  • Në Kroaci, jetëgjatësia për burrat është 72,9 vjeç dhe për gratë 79,6 vjeç.
  • Në serbi, jetëgjatësia për burrat është 72 vjeç dhe për gratë 77 vjeç.
  • Në Mal të Zi, jetëgjatësia për burrat është 73 vjeç dhe për gratë 77 vjeç.

Kush vdes më shumë nga vrasja?

  • Globalisht, mesatarisht 8 nga çdo 100 vdekje te burrat e të gjitha moshave ndodhin për shkak të vrasjes. Te gratë, 2 nga çdo 100 vdekje ndodhin për shkak të vrasjes.
  • Në Kroaci, në vitin 2006, shkalla për popullatën prej 100.000 personash në vrasje të qëllimshme ishte 1.66.
  • Në Mal të Zi, 18 burra dhe 6 gra u vranë në vitin 2005.
  • Në Bosnjë ishin 67 vrasje në vitin 2005. Të dhënat e reja të vitit 2010 tregojnë se ishin 49 vrasje.

Kush vdes më shumë nga aksidentet rrugore?

  • Globalisht, 28 në çdo 100.000 burra dhe 11 në çdo 100.000 gra vdesin nga aksidentet rrugore. Me fjalë të tjera, gati trefish më shumë burra sesa gra vdesin nga lëndimet e aksidenteve rrugore.
  • Në Kroaci, burrat kanë 50% më shumë gjasa se gratë të lëndohen në aksidente me makinë.

Kush vdes më shumë nga vetëvrasja?

  • Globalisht burrat bëjnë vetëvrasje, afërsisht 4 herë më shumë se gratë.
  • Në Kroaci, burrat bëjnë vetëvrasje 3 herë më shumë se gratë.
  • Në Mal të Zi, në vitin 2005 ishin 156 raste të vetëvrasjes dhe tre të katërtat ishin burra.
  • Në Bosnjë, 467 persona bënë vetëvrasje në vitin 2005, prej të cilëve 332 burra dhe 135 gra.

Kush konsumon më shumë alkool dhe dehet më shumë?

  • Globalisht, burrat janë të renditur më lart se gratë në përqindjen e pirjes rastësore dhe për qejf.
  • Në Kroaci, bazuar në sondazhin e vitit 1999 të ESPAD-it (madhësia totale e mostrës në 3602, burra në 1961 dhe gra në 1641; grup-mosha 15-16 vjeç), shkalla e pirjes për qejf ishte 12% (total), 15% (burra) dhe 7% (gra). Pirja për qejf u përcaktua si konsumim i pesë ose më shumë pijeve në rreth tri ose më shumë se tri herë në 30 ditët e fundit.
  • Në Serbi, 45% e të rinjve nga 13-17 vjeç pinë alkool.
  • Hulumtimi i bërë me një mostër prej 3964 pjesëmarrësve te të rinjtë, tregon se 77,6% e studentëve që kishin eksperimentuar me droga ishin nga shkolla e mesme, me përqindjen më të lartë nga klasa e dytë (30,6%).

Kush vdes më shumë nga mbidoza (përdorimi i tepërt i substancave)?

  • Globalisht, te të rinjtë e moshës 15-29, burrat kanë gjasa më të mëdha se gratë të vdesin nga çrregullimet e përdorimit të alkoolit.
  • Në Kroaci, një sondazh me të rinjtë ka gjetur se 21% e djemve dhe 18% e vajzave kishin përdorur alkool në 30 ditët e fundit.

Kush ka më shumë IST?

Globalisht, burrat përfaqësojnë një numër më të madh të rasteve me gonorre dhe sifiliz dhe gratë përfaqësojnë një numër më të madh të rasteve me trikomonë dhe klamidi.

Në Kroaci, ekziston një numër më i madh i rasteve me gonorre te burrat dhe një numër më i madh i rasteve me klamidi dhe HPV (Human Papilloma Virus) te gratë.

Kush ka më shumë partnerë seksualë dhe më shumë seks të pambrojtur?
Globalisht, burrat raportojnë më shumë lidhje të shumëfishta sesa gratë, përpos në disa kombe të industrializuara.

Kush ka më pak gjasa të kërkojë shërbim shëndetësor?

Globalisht, burrat kanë më pak gjasa se gratë të kërkojnë shërbime shëndetësore.